Στο πλαίσιο των μεγάλων υποβρυχίων ερευνών του Ι.ΕΝ.Α.Ε., οι οποίες άρχισαν κατά την δεκαετία 2000-2010 και επεκτάθηκαν σε νέα θαλάσσια πεδία, εντάσσεται και η έρευνα στις ακτές της νήσου Σαλαμίνος, ως συνεργασία μεταξύ του Ι.ΕΝ.Α.Ε. και της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (Ε.Ε.Α.) του ΥΠ.ΠΟ.Α., η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Υποβρύχια Έρευνα Σαλαμίνος
Κατά την πρώτη φάση της (2004-2005, 2007) η έρευνα, αναγνωριστικού-προανασκαφικού χαρακτήρα, διενεργήθηκε στις νοτιοδυτικές και νότιες ακτές της Σαλαμίνος, υπό την διεύθυνση της Δρος Αικατερίνης Δελλαπόρτα και του Καθηγητή Γιάννου Γ. Λώλου, με την υποστήριξη (το 2004) του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
Πέραν του εντοπισμού αδέσποτων κεραμεικών ευρημάτων (απορρίψεων) και τριών ερμάτων πλοίων, σε σειρά, αγνώστου χρονολογίας, πλησίον του ανατολικού άκρου της μεγαλύτερης βραχονησίδας στον Όρμο Κανάκια, το σημαντικότερο αποτέλεσμα υπήρξε η αναγνώριση (και τεκμηρίωση) υπολειμμάτων ναυαγίου του 450-430 π.Χ., με φορτίο κεράμων και πρώιμων Χιακών αμφορέων, στη βραχονησίδα Μεγάλη Λαγούσα νοτίως της Σαλαμίνος.
Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη της θεμελίωσης ισχυρής δημόσιας κατασκευής της Κλασικής πόλης, δίπλα στον νεώτερο μώλο, από τα βόρεια (φωτ. Κ. Κάτρης).
Μαζί με τα φορτία Χιακών αμφορέων από άλλα ναυάγια του 5ου αι. π.Χ. κυρίως σε θέσεις του Ανατολικού Αιγαίου, το εύρημα συμβάλλει στην αποτίμηση της πρώιμης εμπλοκής της Χίου στο Αιγαιακό εμπόριο του οίνου και του γενικότερου ρόλου της στη ναυτιλία της εποχής, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία.
Από το 2016 η έρευνα εξελίσσεται στην ανατολική πλευρά της Σαλαμίνος, σε τμήματα του ιστορικού Στενού και συγκεκριμένα στην θαλάσσια περιοχή Αμπελακίου-Κυνοσούρας, υπό την διεύθυνση της Δρος Αγγελικής Γ. Σίμωσι και του Καθηγητή Γιάννου Γ. Λώλου, και με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Πατρών, υπό τον Καθηγητή Γιώργο Παπαθεοδώρου, για την εκτέλεση των συναφών γεωαρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή.
Στις τρεις πλευρές του σημερινού εσώτερου Όρμου του Αμπελακίου – εμπορικού και πολεμικού (;) λιμένος της Κλασικής πόλης της Σαλαμίνος και αγκυροβολίου του μεγαλυτέρου μέρους του ενωμένου Ελληνικού στόλου την παραμονή της μεγάλης ναυμαχίας του 480 π.Χ. – έχουν αναγνωρισθεί και τεκμηριωθεί καταβυθισμένα αρχιτεκτονικά υπολείμματα και άλλα στοιχεία: Τμήματα της οχύρωσης της πόλης, ενισχυμένης με στιβαρούς πύργους και τμήματα δημοσίων κτηρίων και άλλων ισχυρών κατασκευών.
Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη σκέλους του επιθαλασσίου τείχους της Κλασικής πόλης, από τα βόρεια (φωτ. Χρ. Μαραμπέα).
Έχει κατασκευασθεί, με την χρήση της φωτογραμμετρίας και ο πρώτος χάρτης των καταποντισμένων λειψάνων στις ακτές του σημερινού Όρμου. Στην βορειοδυτική πλευρά του μυχού του Όρμου έχει ήδη αποκαλυφθεί, μέσω “αμφίβιας” ανασκαφικής τεχνικής, μεγάλο σκέλος του επιθαλασσίου τείχους της πόλης του 4ου αι. π.Χ., στον άξονα Β.-Ν., ενώ προχωρεί η διερεύνηση μεγάλου μακρόστενου δημοσίου κτηρίου (Στοάς;), πιθανώτατα στην περιοχή της Αγοράς της Κλασικής-Ρωμαϊκής πόλης, στην οποίαν αναφέρεται ο περιηγητής Παυσανίας (του 2ου αι. μ.Χ.).
Στο μεγάλο σύνολο των κινητών ευρημάτων της Κλασικής-Ρωμαϊκής περιόδου από την ανασκαφή, ξεχωρίζουν θραύσματα μαρμάρινων αγαλμάτων, ψηφισματικών στηλών και άλλων αντικειμένων των Ύστερων Κλασικών χρόνων, επτά ενσφράγιστες λαβές οξυπύθμενων εμπορικών αμφορέων και πλέον των 20 χάλκινων νομισμάτων των Υστεροκλασικών-Ελληνιστικών χρόνων.
ΙΕΝΑΕHellenicInstituteofMarineArchaeologyHIMA
Λώλος, Γ., Αικ. Δελλαπόρτα, Π. Μίχα και Δ. Σακελλαρίου 2008α: “Υποβρύχια αναγνωριστική έρευνα στις νότιες ακτές της Σαλαμίνος, 2004”, Ενάλια ΙΧ, 44-50.
Λώλος, Γ., Κ. Δελλαπόρτα, Δ. Ευαγγελιστής, Θ. Θεοδούλου, Ν. Καραπέτση και Μ. Μιχάλη 2008β: “Υποβρύχια αναγνωριστική έρευνα στις νότιες ακτές της Σαλαμίνος, 2005”, Ενάλια Χ, 31-39.
Lolos, Y. και A. Simossi 2020: “Salamis Harbour Project, 2016-2017. Summary of Results”, Under the Mediterranean’ The Honor Frost Foundation Conference on Mediterranean Maritime Archaeology 20th–23rd October 2017 Short Report Series.
doi: https://doi.org/10.33583/utm2020.12.
Λώλος, Γ. και Α. Σίμωσι 2020: “Υποβρύχια Έρευνα Σαλαμίνος, 2016-2020. Η πρώτη διεπιστημονική έρευνα στο Στενό της Ναυμαχίας”, στο Γ. Λώλος και Χρ. Μαραμπέα (επιμ. έκδ.), Σαλαμίς 480 π.Χ., Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, Πειραιάς, 371-391. [Lolos, Y. G. and A. Simossi 2020: “Underwater Research at Salamis, 2016-2020. The first interdisciplinary research in the Strait of the Naval Battle”, in Y. Lolos and Chr. Marabea (eds.), Salamis 480 B.C., Hellenic Maritime Museum, Piraeus, 370-391].
Λώλος, Γ. και Α. Σίμωσι 2022: “Υποβρύχια έρευνα Σαλαμίνος, 2016-2017, Η πρώτη διεπιστημονική έρευνα στους χώρους της Ναυμαχίας”, στο Λ. Φλιτούρης και Α. Μάρου (επιμ. έκδ.), Παρελθόντος Κατοπτρισμοί, Κείμενα προς τιμήν του Καθηγητή Γεωργίου Π. Παπαγεωργίου, Εκδόσεις Ηρόδοτος, Αθήνα, 25-43.
Lolos, Y. G. 2022: “Mycenaean and Classical Salamis: Recent Evidence from Land and Underwater Excavations”, Sicilia Archeologica 113, 267-281.
Marabea, Chr. 2023: “ ‘Amphibious’ Excavation at Coastal sites: the Use of a Cofferdam at Ambelaki, Salamis (Greece)”, International Journal of Nautical Archaeology 52 (1), 222-229.
Παπαθεοδώρου, Γ., Γεραγά, Μ., Γεωργίου, Ν., Χριστοδούλου, Δ., Δήμας, Ξ., Φακίρης, Η. και Γ. Φερεντίνος 2020: “Η παλαιογεωγραφία του Στενού της Σαλαμίνας. Θαλάσσιες γεωαρχαιολογικές έρευνες στο Στενό της Σαλαμίνας και στον Όρμο των Αμπελακίων”, στο Γ. Λώλος και Χρ. Μαραμπέα (επιμ. έκδ.), Σαλαμίς 480 π.Χ., Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, Πειραιάς, 393-411.
(με αναφορές στα μέλη της ερευνητικής ομάδος και στους χορηγούς-υποστηρικτές)
“Κτήριο επτά δωματίων έφερε στο φως η υποβρύχια έρευνα στη Σαλαμίνα”, 26.10.2023.
https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=4760
“Αποτελέσματα της Υποβρύχιας Έρευνας Σαλαμίνος”, 28.5.2022
https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=4229
“Αποτελέσματα της Υποβρύχιας Έρευνας Σαλαμίνος 2020”, 12.4.2021
https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=3731
“Αποτελέσματα υποβρύχιας έρευνας στη Σαλαμίνα το 2018”, 11.6.2019
https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=2799
“Ολοκληρώθηκε η δεύτερη φάση της υποβρύχιας έρευνα στα Αμπελάκια Σαλαμίνας”, 28.8.2017
https://www.culture.gov.gr/el/information/SitePages/view.aspx?nID=2012
“Υποβρύχια Έρευνα Σαλαμίνος, 2016”, 16.3.2017
https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=1824
Σωτήριος Βλάχος
Γεώργιος Αντωνόπουλος
Γιάννης Σπ. Κουράκος
Ίδρυμα Honor Frost
Μιχάλης και Μυρτώ Πατέρα
Κοινοπραξία Επιβατηγών-Οχηματαγωγών Σαλαμίνος (Δ. Δελημιχάλης και Ι. Βασιλειάδης)
Μετόχιον Ιεράς Επισκοπικής Μονής Αγίας Σκέπης Κερατέας (Επίσκ. Αθανάσιος και Ν. Σαρδέλης)
Ellinox (Σ. Φουρίκης-Δ. Στανωτάς)
ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ
Α. Κουτσιαρής
Κ. Κατσιγιάννης
Theodoropoulos Group (Ι. Π. Θεοδωρόπουλος)
Αφοί Χριστοδούλου
Γ. Βάλβης
Γ. Παναγόπουλος
Γ. Αρβανίτη
Ανθή και Ελένη Μπεκρή
Ι. Χ. Φραγκόπουλος
Δ. Κουμπλουδέλης
Ξ. Αργυρίου (Δ. Φράττης-Δ. Κοτσέλης)
Ν. Τζανουδάκης
Κ. Τσιτλακίδης
Θ. Κατσέλης-Γ. Πέτροβας
Γ. Τσακαλίδης
PHOTO GALLERY
