Ερευνητικά προγράμματα της Ε.Ε.

flag_yellow_high

Συμμετοχή σε Ερευνητικά Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

The “IRIA: study, publication and dissemination of the importance of the wreck at Point Iria”
(Directorate General X/D2, p.p. 96/C67/07)

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος “Ίρια: μελέτη, δημοσίευση και προβολή του ναυαγίου του Ακρωτηρίου των Ιρίων”, το Ινστιτούτο διοργάνωσε Διεθνές Συμπόσιο στις Σπέτσες, με τίτλο “The Point Iria wreck: Interconnections in the Mediterranean ca. 1200 BC” και εγκαινίασε τη μόνιμη Έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπετσών με εκθέματα από το φορτίο του ναυαγίου των Ιρίων. Είναι η πρώτη έκθεση που διοργανώθηκε ποτέ στην Ελλάδα, σε συνέχεια μιας ολοκληρωμένης συστηματικής υποβρύχιας ανασκαφής.

Phelps, W., Lolos, Y. G. and Y. Vichos (eds) 1999: The Point Iria Wreck: Interconnections in the Mediterranean ca. 1200 BC, Proceedings of the International Conference, Island of Spetses, 19 September 1998, Hellenic Institute of Marine Archaeology, Athens.

Καραγεώργης, Β. Λώλος, Γ., Βήχος, Γ. και Χ. Αγουρίδης 1998: “Από την ενάλια Κύπρο στον μυχό του πολυδίψιου Άργους. Το ναυάγιο του Ακρωτηρίου Ιρίων”. Κατάλογος της Έκθεσης: Το Κυπρο-Μυκηναϊκό φορτίο στο Ακρωτήριο Ιρίων, Αρχαιολογικό Μουσείο Σπετσών, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1998, Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, Αθήνα (μετάφραση στα αγγλικά W. Phelpls).

The “NAVIS ancient shipwreck image database” Phase I (1996-1998) and II (1998-2002)

Το Πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από την Γενική Διεύθυνση Χ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το συντονισμό είχε το Museum fur Antike Schiffahrt (Mainz, Γερμανία). Στόχος του προγράμματος NAVIS ήταν η δημιουργία μιας διαδικτυακής ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων για την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με την Ενάλια Αρχαιολογία και Ναυτική Ιστορία, από τα Προϊστορικά μέχρι και τα πρώτα Μεσαιωνικά χρόνια (12ος μ.Χ.).

Στην πρώτη φάση (NAVIS Ι) συμμετείχαν στο πρόγραμμα οι εξής φορείς: Guernsey Museums & Galleries (Channel Islands), Shipwreck Heritage Center (Hastings, Μεγάλη Βρετανία), Nationalmuseets Marinarkaeologiske Forskningcenter (Roskilde, Δανία), Museum für Antike Schiffahrt (Mainz, Γερμανία), Soprintendenza Archaeologica di Ostia (Ιταλία), Nederlands Instituut voor Scheep-en onderwater-Archeologie (Lelystad, Ολλανδία), Museo de Arqueologia Maritima y Centro Nacional de Investigaciones Arqueologicas Submarinas (Cartagena, Ισπανία) και από την Ελλάδα το ΙΕΝΑΕ. Στη συνέχεια συμμετείχαν από την Ιταλία και τα Μουσεία της Aquileia και της Marsala.
Η ηλεκτρονική βάση δεδομένων περιέχει πληροφορίες σχετικές με τους φορείς, οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα, και λεπτομερή κατάλογο καταγραμμένων πλοίων – ναυαγίων. Στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνονται πληροφορίες που αφορούν στην ανακάλυψη και την κατάσταση διατήρησης του πλοίου, τη χρονολόγηση, τον τύπο του σκάφους και τη λειτουργία του, τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, τα στοιχεία συντήρησης των καταλοίπων του, το φορτίο, την απεικόνιση της θέσης εύρεσης στο χάρτη και τρισδιάστατων μοντέλων αναπαράστασης του πλοίου, καθώς και συνδέσεις με διαδικτυακούς τόπους με σχετικές διευθύνσεις. Η παρουσίαση των πληροφοριών μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους ανάλογα με τα κριτήρια αναζήτησης του επισκέπτη και υπάρχει η δυνατότητα ανάγνωσης της βάσης είτε στην αγγλική είτε σε μία από οκτώ επιπλέον γλώσσες, μεταξύ των οποίων και τα ελληνικά. Το ΙΕΝΑΕ συνεισέφερε στη βάση δημοσιευμένο υλικό από τα ναυάγια του Δοκού, των Ιρίων και των Κυθήρων, τα οποία έχει ανασκάψει και δημοσιεύσει.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης φάσης, η δεύτερη φάση του προγράμματος (NAVIS ΙΙ) στην οποία επίσης συμμετείχε το ΙΕΝΑΕ, υποστηρίχτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το συντονισμό είχε, όπως και στην πρώτη φάση, το Museum für Antike Schiffahrt του Mainz.
Στόχοι του ΝAVIS II ήταν κατά πρώτον ο εμπλουτισμός της βάσης με νέο υλικό και η επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού και εισαγωγής των στοιχείων. Δεύτερος στόχος υπήρξε η γεωγραφική διεύρυνση, με τη συνεργασία φορέων από χώρες εκτός Ε.Ε. ή υποψήφιες προς ένταξη, όπως το Ισραήλ (Center for Maritime Studies, Πανεπιστήμιο της Haifa) και η Πολωνία (Ναυτικό Μουσείο του Gdansk). Τρίτος στόχος ήταν η θεματική διεύρυνση του προγράμματος με τη συγκέντρωση και καταγραφή υλικού που αφορά στην εικονογραφία των αρχαίων πλοίων και στα αρχαία λιμάνια. Το ΙΕΝΑΕ ανέλαβε τον εμπλουτισμό της βάσης με υλικό σχετικό με τα αρχαία λιμάνια και την εικονογραφία των πλοίων της Ελλάδας και της Κύπρου.

Πατήστε εδώ

Χατζοπούλου, Κ. (επιμ.) 2001: “Πληροφορική: Η βάση δεδομένων NAVIS στο Διαδίκτυο. Συνέντευξη με τον Χρήστο Αγουρίδη”, Αρχαιολογία, τόμ. 80, 108-110.
Αγουρίδης, Χ. 2002: “Συμμετοχή του Ινστιτούτου στο Πρόγραμμα NAVIS”, Ενάλια VI, 7-8.
Αγουρίδης, Χ. 2003: “Συμμετοχή του Ι.ΕΝ.Α.Ε. στο πρόγραμμα NAVIS II”, Ενάλια VII, 7-8.

Συντονιστής Ι.ΕΝ.Α.Ε.: Χρήστος Αγουρίδης
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Θεοτόκης Θεοδούλου
Επιστημονική Ομάδα Εργασίας: Ξανθή Αργύρη, Φωτεινή Βλαχάκη, Πολυχρόνης Ινιωτάκης, Γιώργος Κουτσουφλάκης, Παρασκευή Μίχα.

Καταγραφή, διάσωση, κωδικοποίηση και ταξινόμηση ναυτικών χαραγμάτων σε βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, με την εφαρμογή οπτικών συστημάτων επεξεργασίας και αποθήκευσης πληροφοριών

Το Πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε, για το διάστημα 1993-1998, με κονδύλια της Ε.Ε., από το Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας/ΠΕΝΕΔ 346 [Πρόγραμμα Ενίσχυσης Ερευνητικού Δυναμικού].
Βασικό στόχο του Ερευνητικού Προγράμματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΕΤ) αποτέλεσε η καταγραφή, διάσωση, κωδικοποίηση και ταξινόμηση ναυτικών χαραγμάτων σε βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία σε επιλεγμένες περιοχές του ελλαδικού χώρου (στους νομούς Αττικής, Καστοριάς, Θεσσαλονίκης) και στην Κύπρο. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι και το πρώτο που ερευνά, καταγράφει, αποτυπώνει και εν τέλει διασώζει τα ναυτικά χαράγματα με την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών.

  • Αποτυπώθηκαν 250 ναυτικά χαράγματα σε 32 μεσαιωνικά μνημεία στον ελλαδικό χώρο και στην Κύπρο.
  • Ανάλυση τυπολογικών χαρακτηριστικών των χαραγμάτων πλοίων
  • Δημιουργία βάσης δεδομένων
  • Δημιουργία νέας μεθοδολογίας αποτύπωσης και καταγραφής εικονογραφικών στοιχείων

Στο νομό Αττικής, από τα 250 ερευνηθέντα μνημεία, εντοπίστηκαν ακιδογραφήματα πλοίων σε 16 από αυτά, από τα οποία τα πιο σημαντικά στην Όμορφη Εκκλησιά στο Γαλάτσι, στο Θησείο, στον Παρθενώνα, στην Καπνικαρέα, στο Δαφνί, στην Παναγιά του Βαραμπά, στον Άγιο Ιωάννη του Καρέα, στον Όσιο Ποτάπιο στο Λουτράκι και στον Άγιο Νικόλαο στη Σαλαμίνα. Αξίζει να σημειωθεί ο εντοπισμός ναυτικών ακιδογραφημάτων σε μεμονωμένο οχυρό, στον Πύργο της Βραυρώνας. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα οχυρωματικά έργα που η Φραγκοκρατία κληροδότησε στα Μεσόγεια και του οποίου η κατασκευή του συνδέεται με τους Βουργούνδιους Ντε Λα Ρος (1204 – 1311). Είναι το πρώτο και μοναδικό, μέχρι στιγμής μνημείο της Αττικής, το οποίο αν και δεν είναι λατρευτικό φέρει πλήθος ακιδογραφημάτων πλοίων στην εσωτερική του τοιχοποΐα. Ο πύργος της Βραυρώνας μαζί με τον κοντινό του πύργο της Λιάδας, πύργοι – βίγλες, φαίνεται ότι αποτελούσαν μέρος ενός γενικότερου δικτύου οχύρωσης της περιοχής.

Δελούκα, Κ. 2004: “Ναυτικά Ακιδογραφήματα σε Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία: ένα έργο σε εξέλιξη”, Ενάλια VIII, 62-64.

Επιστημονική Ομάδα Εργασίας: Κ. Δελούκα, Καθ. Β. Χρηστίδης, Α. Καββαδία, Γ. Βήχος, Χ. Αγουρίδης, Δ. Σωτηράκης, Σ. Δεμέστιχα, Α. Κουτσουράκη, Τ. Μπέλλας, Ν. Τσούχλος.
Ερευνητική Πρόταση: Νο 91 ΕΔ 165
Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Φορείς Εκτέλεσης: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Ι.ΕΝ.Α.Ε.

ITACA NEW LOGO copy

ITACA-Innovation Technologies and Applications for Coastal Archaeological sites

Το ερευνητικό σχέδιο ITACA-Innovation Technologies and Applications for Coastal Archaeological sites (Καινοτόμες Τεχνολογίες και Εφαρμογές σε Παράκτιες Αρχαιολογικές θέσεις) υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου, ΠΠ7 (FP7/SPACE/2007-2013/SME space technology research and technology transfer), με την υπ’ αριθμόν 606805 Συμφωνία Επιχορήγησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διαχειριστή τον Εκτελεστικό Οργανισμό Έρευνας (Research Executive Agency, REA). Το ITACA ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2014 και διήρκεσε 31 μήνες. Στο εταιρικό σχήμα συμμετείχαν 11 φορείς από 6 χώρες της Ε.Ε., με συντονιστή την Planetek Hellas E.P.E. (Έξι) Mικρομεσαίες Eπιχειρήσεις (SMEs): Alma Sistemi Sas (IT), Anesti Ltd (UK), Codevintec Italiana Srl (IT), Kell Srl (IT), Nais Srl (IT), Planetek Hellas E.P.E (GR). (Τρεις) Ερευνητικοί Οργανισμοί (Research Organizations): DHI Gras (DK), FFCUL (PT), SME4SPACE VZW (BE). (Δύο) Τελικοί Χρήστες (End Users): Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (GR), Regione Sicilia-Soprintendenza del Mare (IT).

Το ITACA στόχευσε στη δημιουργία ενός καινοτόμου συστήματος διαχείρισης υποβρυχίων αρχαιολογικών θέσεων σε παράκτιες περιοχές και η εφαρμογή του δοκιμάστηκε σε ενάλιες έρευνες στο πεδίο, οι οποίες διεξήχθησαν με θαλάσσια γεωφυσικά μέσα προηγμένης τεχνολογίας (ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης/side scan sonar, πολυδεσμικό βυθόμετρο/multibeam echosounder), καθώς και με παράλληλες εργασίες τεκμηρίωσης από καταδυόμενους ερευνητές. Για τη δημιουργία ενός συστήματος εντοπισμού, καταγραφής και παρακολούθησης περιοχών αρχαιολογικής σημασίας, χρησιμοποιήθηκαν καινοτόμες τεχνικές δορυφορικής τηλεπισκόπησης, αλγόριθμοι επεξεργασίας εικόνων και το διαδικτυακό Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, Γ.Π.Σ (WebGIS). Το σύστημα συμπεριέλαβε έναν συνδυασμό εφαρμογών, με σκοπό να συμβάλει στους παρακάτω τομείς της ενάλιας έρευνας:
Ανίχνευση και εντοπισμό ναυαγίων.
Τηλεπισκοπική παρακολούθηση καταποντισμένων αρχαιολογικών θέσεων (ναυάγια, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, μεμονωμένα ευρήματα).
Καταγραφή και ενσωμάτωση όλων των δεδομένων (αρχειακού υλικού, αρχαιολογικής και τοπογραφικής τεκμηρίωσης, χαρτογράφησης, δορυφορικής τηλεπισκόπησης, αλγορίθμων ανίχνευσης-αναγνώρισης σχημάτων, συντελεστών επικινδυνότητας φθοράς ή καταστροφής) σε μία ψηφιακή βάση διαχείρισης υποβρυχίων αρχαιολογικών θέσεων, στο Γ.Π.Σ (WebGIS).
Δοκιμή του συστήματος σε επιλεγμένες αρχαιολογικές θέσεις για την αξιολόγηση των εφαρμογών.
Στο πλαίσιο του ITACA, το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών διεκπεραίωσε δύο ερευνητικές περιόδους (2014 και 2015) στις Δυτικές Ακτές του Νοτίου Παγασητικού, στον Κόλπο Νηές. Η εφαρμογή του συστήματος δοκιμάστηκε στα ναυάγια που έχουν εντοπιστεί και ερευνώνται στο Ακρ. Γλάρος και στον καταποντισμένο οικισμό της Μέσης Εποχής του Χαλκού στη θέση Μετόχι. Πραγματοποιήθηκε επίσης γεωφυσική έρευνα, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Θαλάσσια Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας (Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω), του Πανεπιστημίου Πατρών.

Boye Hansen, L. 2018: “Satellite Derived Bathymetry and the Potentials Related to Underwater Cultural Heritage: Examples from the ITACA project”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 120-127.
Fonseca, M. J., Vieira, J., Filippone, R. and A. Di Iorio 2018: “Towards Shape Detection for Underwater Archaeology”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 128-133.

Μιχάλη, Μ. 2018: “Καινοτόμες Τεχνολογίες και Εφαρμογές σε Παράκτιες Αρχαιολογικές Θέσεις-ITACA”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 72-78.
Guzinski, R., Spondylis, E., Michalis, M., Tusa, S., Brancato G., Minno, L. and L. Boye Hansen 2016: “Exploring the Utility of Bathymetry Maps Derived with Multispectral Satellite Observations in the Field of Underwater Archaeology”, Open Archaeology 2016:2, 243-263.

Salvati, A. and C. Aragno 2018: “SAR Bathymetry in the Mediterranean Sea by COSMO-SkyMed Data. Feasibility study in the context of ITACA project, Ενάλια ΧΙΙΙ, 110-119.
Spondylis, E. and M. Michalis 2018: “ITACA’s Test Case Greece: The Pagasetikos Underwater Archaeological Research at Metohi and Glaros”, Ενάλια XIII, 78-109.
Tusa, S., Agneto, F., Brancato, G., Emma, S. and P. Selvaggio 2018: “Exploring Aegadian cultural underwater sites with 3D reconstruction”, Ενάλια XIII, 134-143.

Νόμιμος Εκπρόσωπος ΙΕΝΑΕ (Legal Representative): Γιάννος Γ. Λώλος
Μέλος Διευθύνουσας Επιτροπής του Έργου (Steering Committee Member): Χρήστος Αγουρίδης
Επιστημονική Υπεύθυνη: Μυρτώ Μιχάλη
Διοικητική Μέριμνα: Μυρτώ Μιχάλη, Ειρήνη Διαμαντοπούλου

Lab4Dive logo

Lab4Dive - Mobile Smart Lab for Augmented Archaeological Dives

Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) / European Maritime and Fisheries Fund (EMFF) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο πρόσκλησης του Εκτελεστικού Οργανισμού για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις / Executive Agency for Small and Medium-sized Enterprises (EASME) και της Γενικής Διεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Θαλάσσια Πολιτική και Αλιεία / Directorate-General for Maritime Affairs and Fisheries (DG MARE) για την υποβολή πρότασης: “ Blue Labs: innovative solutions for maritime challenges”. Το Έργο διήρκησε 24 μήνες και ολοκληρώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2019.
Στο εταιρικό σχήμα του έργου συμμετείχαν τέσσερις εταίροι, δύο από την Ελλάδα και δύο από την Ιταλία, αντίστοιχα: α) η Ατλαντίς Συμβουλευτική Α.Ε., η οποία έχει και τον συντονισμό του Έργου, β) το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε.) γ) η 3D Research s.r.l (3DR), Università della Calabria, και δ) το Università Politecnica delle Marche (UnivPM).

Νόμιμος Εκπρόσωπος ΙΕΝΑΕ (Legal Representative): Γιάννος Γ. Λώλος
Μέλη της Διευθύνουσας Επιτροπής του Έργου (Steering Committee Members): Χρήστος Αγουρίδης, Μυρτώ Μιχάλη
Επιστημονική Υπεύθυνη: Μυρτώ Μιχάλη
Διοικητική Μέριμνα: Μυρτώ Μιχάλη, Ειρήνη Διαμαντοπούλου