Ναυάγιο Δοκού

Το ναυάγιο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στον Δοκό (2200 π.Χ.)

Η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο νησί του Δοκού πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Γιώργου Παπαθανασόπουλου. Καταγράφηκε ως η πρώτη συστηματική έρευνα αρχαίου ναυαγίου στην Ελλάδα, με τη χρησιμοποίηση μάλιστα των πλέον σύγχρονων για την εποχή τεχνολογικών μεθόδων.

Το ενάλιο εύρημα του Δοκού αποτελεί πολυτιμότατη απτή μαρτυρία για τη ναυσιπλοΐα, το θαλάσσιο ανταλλακτικό εμπόριο, το τεχνολογικό επίπεδο και την οικονομία στο Αιγαίο κατά τους ύστερους χρόνους της 3ης χιλιετίας π.Χ.

Η νήσος Δοκός, ανάμεσα στην Ύδρα και την Αργολική ακτή, ονομαζόταν στην αρχαιότητα Απεροπία. Έχει στρατηγική θέση στις ναυτικές πορείες από και προς τον Αργολικό Κόλπο και τις ανατολικές ακτές της Λακωνίας. Κατοικήθηκε κατά την Νεολιθική εποχή (4η χιλιετία π.Χ.), αλλά η ανθρώπινη παρουσία αυξήθηκε κατά την Πρωτοελλαδική εποχή (3η χιλιετία π.Χ.) όταν αναπτύχθηκε η ναυσιπλοΐα και το θαλάσσιο διαμετακομιστικό εμπόριο.

Ανέλκυση μίας ακέραιης Πρωτοελλαδικής φιάλης (2200 π.Χ.), του πλέον χαρακτηριστικού αγγείου της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (φωτ. Kyle Jackney).

Στις 23 Αυγούστου του 1975, ο Peter Throckmorton, πρωτοπόρος ερευνητής των βυθών και ιδρυτικό μέλος του Ι.ΕΝ.Α.Ε., εντόπισε μία εκτεταμένη συγκέντρωση θραυσμάτων προϊστορικής κεραμεικής στο βυθό του Όρμου Σκίντου της νήσου Δοκού, σε βάθος 20 μέτρων.

Ακολούθησαν μία αυτοψία και δύο προκαταρκτικές αναγνωριστικές έρευνες το 1975 και το 1977, υπό την επιστημονική διεύθυνση του αρχαιολόγου και τότε προέδρου του Ι.ΕΝ.Α.Ε. Γιώργου Παπαθανασόπουλου και την τεχνική οργάνωση του Νίκου Τσούχλου.

Διαπιστώθηκε ότι τα κεραμεικά ευρήματα, διασκορπισμένα στο βυθό σε βάθος από 15μ. έως 32μ., αποτελούσαν τμήμα του φορτίου ενός πλοίου της Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου. Επρόκειτο επομένως για το αρχαιότερο έως τότε γνωστό ναυάγιο στον κόσμο.

Η έναρξη της συστηματικής ανασκαφής του ναυαγίου του Δοκού άρχισε το 1989 και εξελίχθηκε σε τέσσερις ανασκαφικές περιόδους (1989-1992).

Δύτες μέλη της ερευνητικής ομάδας τοποθετούν καρτελάκια σήμανσης στα κεραμεικά ευρήματα του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου στη νήσο Δοκό (φωτ. Kyle Jackney).

Για την καταγραφή της ακριβούς θέσης των ευρημάτων στο βυθό χρησιμοποιήθηκε το τοπογραφικό σύστημα SHARPS (Sonic High Accuracy Ranging and Positioning System). Η μέθοδος αυτή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στον κόσμο με επιτυχία σε πραγματικές ανασκαφικές συνθήκες και αποδείχθηκε αξιόπιστη και ακριβής. Η λειτουργία του συστήματος βασίζεται στη μετάδοση και λήψη ηχητικών σημάτων από 4 πομποδέκτες στο βυθό (εκ των οποίων οι τρεις παραμένουν σταθεροί και ο τέταρτος μεταφέρεται). Τα ηχητικά σήματα υπόκεινται σε επεξεργασία από μία μονάδα ηλεκτρονικού υπολογιστή στην επιφάνεια και στη συνέχεια, με τη χρήση ειδικού προγράμματος, αποδίδονται σχεδιαστικά.

Το κεραμεικό φορτίο που ανελκύσθηκε από τον βυθό του Δοκού χρονολογείται με ασφάλεια στη δεύτερη φάση της Πρωτοελλαδικής περιόδου και ακριβέστερα στα τέλη της (περί το 2200 π.Χ.). Το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου των αγγείων που το συνθέτουν πρέπει να είναι προϊόν ακμαίου εργαστηρίου σε κάποιο μεγάλο οικιστικό κέντρο, ίσως της Αργολίδας. Φαίνεται ότι προορίζονταν για διανομή σε μικρότερους παράκτιους οικισμούς και ναυτικούς σταθμούς στον Αργολικό Κόλπο και στο Μυρτώο Πέλαγος.

Το βυθισμένο φορτίο του Δοκού είναι εντυπωσιακό για τον όγκο του και την ποικιλία των κεραμεικών τύπων που περιλαμβάνει. Συνιστά, αναμφισβήτητα, ένα από τα μεγαλύτερα, γνωστά έως σήμερα, σύνολα Πρωτοελλαδικής ΙΙ κεραμεικής και μαρτυρεί για το υψηλό επίπεδο της κεραμεικής τεχνολογίας της εποχής, λίγο πριν από την εισαγωγή του κεραμεικού τροχού. Αποτελείται από πήλινα χρηστικά σκεύη και αγγεία, σε ένα ευρύτατο σχηματολόγιο, τα βασικά στοιχεία του οποίου μπορούν να παραλληλισθούν στο σύγχρονο κεραμεικό υλικό από μείζονα παραλιακά κέντρα, όπως αυτά της Λέρνας και της Τίρυνθος, αλλά και από μικρότερους οικισμούς της ευρύτερης περιοχής ( π.χ. Αγία Μαρίνα Σπετσών, Λέδεζα Δοκού, Μπαλί Ύδρας).

Η εντατικοποίηση της αγροτικής παραγωγής, η εισαγωγή των μετάλλων και η πρόοδος στις τεχνικές της ναυπηγικής οδήγησαν σε ανάπτυξη των θαλασσίων μεταφορών. Όπως φαίνεται από το φορτίο του Δοκού, μαζί με την κεραμεική και ενδεχομένως άλλα οργανικά προϊόντα που δεν άφησαν ίχνη, αναζητούνται και μεταφέρονται από μακριά, δια θαλάσσης, οι πρώτες ύλες για την παραγωγή λιθίνων εργαλείων, απαραίτητων για την επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων και των μετάλλων. Ως καταλληλότερα προτιμώνται, λόγω των ιδιοτήτων τους, τα ηφαιστειακά πετρώματα, όπως ο οψιανός από τη Μήλο, και οι ανδεσίτες από το Σαρωνικό κόλπο (Αίγινα, Μέθανα, Πόρος).

Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, πολύ κοντά στην κύρια συγκέντρωση του κεραμεικού φορτίου, εντοπίστηκαν δύο λίθινες πλακοειδείς άγκυρες που ανήκουν σε γνωστό τύπο άγκυρας της Εποχής του Χαλκού.
Οι δύο άγκυρες έχουν περίπου το ίδιο βάρος και προέρχονται από σκληρό γκριζοπράσινο ασβεστολιθικό πέτρωμα. Φέρουν μία αμφικωνική οπή κοντά στην περιφέρεια. Σε αρκετά σημεία της περιφέρειας έχουν αποκρούσεις, αποτέλεσμα της φθοράς από τη χρήση τους. Βρέθηκαν σφηνωμένες στον βραχώδη βυθό με την οπή στραμμένη προς την επιφάνεια της θάλασσας και προς τα ανατολικά, δηλαδή προς τον χώρο της κύριας συγκέντρωσης του φορτίου και τον μυχό του ορμίσκου. Η θέση εντοπισμού και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, δείχνουν ότι πιθανότατα συνδέονται με το Πρωτοελλαδικό φορτίο του Δοκού.

Πλωτά μέσα υποστήριξης της ανασκαφής του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου στη νήσο Δοκό (φωτ. Νίκος Τσούχλος).

ΕΝΑΛΙΑ

Ενάλια 1989, Τόμος 1, Τεύχος Β΄ (Οκτώβριος):

– Κριτζάς, Χ.: “Ιστορικό του Δοκού. Ανακάλυψη-Αναγνωριστική Έρευνα (1975”, 10-11.

– Κριτζάς, Χ.: “Συνέχιση της αναγνωριστικής έρευνας (1977), 10-11.

– Βήχος, Γ. και Β. Κυριακοπούλου: “Αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο του Δοκού (Μάιος 1989), 12-13.

Ενάλια 1989, Τόμος 1, Τεύχος Γ/Δ (Δεκέμβριος):

– Τσούχλος, Ν.: “Η Χρονιά του Δοκού”, 2-3.

– Τσούχλος, Ν.: “Έρευνα Δοκού 1989: Τεχνική Οργάνωση”, 6-7.

– Βήχος, Γ.: “Έρευνα Δοκού 1989: Προγραμματισμός και Μεθοδολογία”, 8-9.

– Βήχος, Γ.: “Έρευνα Δοκού 1989: Εκτέλεση της Έρευνας”, 10-12.

– Βήχος, Γ.: “Έρευνα Δοκού 1989: Αποτελέσματα της Μεθοδολογίας”, 13.

– Κυριακοπούλου, Β.: “Το SHARPS στην υποβρύχια αποτύπωση κατά την ερευνητική περίοδο του 1989 στο Δοκό”, 14-16.

– Τέσκε, Μ.: “Επεξεργασία και σχεδιαστική απόδοση των στοιχείων της έρευνας του ’89 στο Δοκό που συγκεντρώθηκαν με το σύστημα SHARPS”, 16-17.

– Τσούχλος, Ν.: “Η φωτογραφία στην έρευνα του 1989 στο Δοκό”, 19-23.

– Παπαθανασόπουλος, Γ.: “Έρευνα Δοκού 1989: Το Πρωτοελλαδικό ναυάγιο, ο προϊστορικός οικισμός”, 24-27.

– Αντωνόπουλος, Φ.: “Έρευνα Δοκού ’89: Οργάνωση Καταδύσεων”, 28-29.

Note: Also published in the Annual English Edition of the Hellenic Institute of Marine Archaeology: Enalia Annual 1989, Vol. I, 1990, pp. 6-39

Ενάλια 1992, Τόμος ΙΙ, Τεύχη 3/4, 1990:

– Παπαθανασόπουλος, Γ., Βήχος, Γ., Χατζηδάκη, Ε. και Γ. Λώλος: “Δοκός: Ανασκαφική περίοδος 1990”, 6-29.

– Κυριακοπούλου, Β.: “Έρευνα Δοκού 1990: Τοπογραφική αποτύπωση”, 30-41.

– Βοσυνιώτης, Σ.: “Έρευνα Δοκού 1990: Συμπεράσματα από τη χρήση του SHARPS και του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού”, 42-44.

Note: Also published in the Annual English Edition of the Hellenic Institute of Marine Archaeology: Enalia Annual 1990, Vol. II, 1992, pp. 6-38 

Ενάλια 1993, Τόμος ΙΙI, Τεύχη 1/2, 1991:

– Παπαθανασόπουλος, Γ., Βήχος, Γ. και Γ. Λώλος: “Δοκός: Ανασκαφική περίοδος 1991”, 26-28.

Ενάλια 1994, Τόμος ΙΙI, Τεύχη 3/4, 1991:

– Παπαθανασόπουλος, Γ., Βήχος, Γ. και Γ. Λώλος: “Δοκός: Ανασκαφική περίοδος 1991. Υποβρύχια Έρευνα και Τα Κεραμεικά Ευρήματα”, 4-29.

– Βήχος, Γ.: “Χάραγμα πλοίου (?) σε λαβή πρόχου από το φορτίο του Πρωτοελλαδικού Ναυαγίου του Δοκού”, 30-31.

– Σαραμαντή, Θ. και Μωραΐτου, Α.: “Η συντήρηση των κεραμεικών ευρημάτων του ναυαγίου του Δοκού”, 32-40.

Enalia Annual 1991, Vol. III, 1995:

– Papathanasopoulos, G., Vichos, Y. and Y. Lolos: “Dokos, 1991 Campaign”, 17-37.

– Saramandi, Th. and A. Moraitou: “Conservation of the Ceramics Finds from the Dokos wreck”, 38-45.

– Vichos, Y.: “Ship (?) engraving on a Jug Handle from the Cargo of the Dokos EH II Wreck”, 46-47.

Ενάλια 1998, Τόμος V, Τεύχη 1/2, 1993:

– Παπαθανασόπουλος, Γ., Βήχος, Γ. και Γ. Λώλος: “Δοκός: Ανασκαφική περίοδος 1992. H Υποβρύχια Έρευνα. Η Κεραμεική”, 6-19.

– Αγουρίδης, Χ.: “Οι μυλόλιθοι από το Πρωτοελλαδικό Φορτίο του Δοκού”, 20-25.

– Βασιλειάδης, Κ. Βενάκη, Μ. και Δ. Μαρσινοπούλου: “Συντήρηση δύο μόνωτων κυπέλλων από το Πρωτοελλαδικό ναυάγιο του Δοκού”, 26-28.

Note: Also published in the Annual English Edition of the Hellenic Institute of Marine Archaeology: Enalia Annual, Vol. V, 2000-2001, pp. 6-39 

ΑΛΛΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Agouridis, C. και Y. Vichos, 1997: “Wissenschaftliche Aktivitäten des Griechischen Institutes für marine Archäologie (HIMA)”, DEGUWA, Rundbrief 13, 7. Jahrgang, 27-31.

Agouridis, C. 1997: “Sea routes and navigation in the Third Millennium Aegean”, Oxford Journal of Archaeology, 16.1, 1-24.

Agouridis, C. 2000: “Seafaring, Trade and Cultural Contact in the Aegean during the Early Bronze Age”, IKUWA, Schutz des Kulturerbes unter Wasser, Veränderungen europäischer Lebenskultur durch Fluss-und Seehandel, Beiträge zum Internationalen Kongress für Unterwasserarchäologie (IKUWA ’99), 18.-21. Februar 1999 in Sassnitz auf Rügen, Lübstorf 2000, 101-112.

Βήχος, Γ. 1993: “Το ναυάγιο του Δοκού: Οι αρχαιολογικές έρευνες και τα ευρήματα του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου”, Η Καθημερινή: Επτά Ημέρες, Κυριακή 13 Ιουνίου 1993, 16-18.

Βήχος, Γ. 1998: “Θησαυροί από τους βυθούς του χρόνου: Τα σημαντικά ευρήματα των προϊστορικών ναυαγίων Δοκού και Ιρίων”, Η Καθημερινή: Επτά Ημέρες, Κυριακή 26 Ιουλίου 1998, 10.

Dickinson, O. 1994: The Aegean Bronze Age, Cambridge University Press, 238,240.

Karageorghis, V. 1999: “Notes on some enigmatic objects from the Prehistoric Aegean and other East Mediterranean regions”, AA 1999, 501-514.

Koutsouflakis, G. 1990 “Trade mechanisms in the Early Bronze Age”, Hydra 7, 27-39.

Κριτζάς, Χ. 1989: “Ιστορικό έρευνας Δοκού: Συνέχιση της αναγνωριστικής έρευνας (1977)”, Ενάλια, Τόμ. Ι, Τεύχ. Β΄, 10-11.

Κύρου, Α.Κ. 1990: Στο σταυροδρόμι του Αργολικού, Τόμ. Α΄, Αθήνα.

Lolos, Y.G. 1995: “Late Cypro-Mycenaean Seafaring: New Evidence From Sites in the Saronic and the Argolic Gulfs”, Proceedings of the International Symposium “Cyprus and the Sea”, Nicosia, 25-26 September 1993, Nicosia, 66-69.

Lolos, Y.G. 1999: “On recent Early Mycenaean finds from the Aegean island of Dokos”, στο C. Giardino (επιμ. έκδ.), Culture Marinare nel Mediterraneo Centrale e Occidentale fra il XVII e il XV Secolo A.C., Bagatto Libri, Roma, 67-73.

Lolos, Y.G. and Chr. Marabea 2004: “Mycenaean Aperopia: Thoughts about working areas and production systems”, Ενάλια VIII, 65-73 (Appendices I&II, 74-78).

Marabea, Chr. 2002: Late Helladic III working areas in settlements and sanctuaries on the Greek Mainland, M.A. Thesis, University College, London, 47-50, 56.

Παπαθανασόπουλος, Γ. 1976: “Το Πρωτοελλαδικό ναυάγιο της νήσου Δοκού”, ΑΑΑ ΙΧ, 17-23.

Παπαθανασόπουλος Γ., Βήχος Γ. και Γ. Λώλος 1994: “Δοκός: Το αρχαιότερο γνωστό ναυάγιο στον κόσμο”, περ. Experiment, Έτος 1, Αρ. 3 (Καλοκαίρι 1994), 76-113.

Παπαθεοδώρου Γ., Γεραγά Μ., Κάστανος Ν., Γκιώνης Γ., Χασιώτης Θ., Χάλαρη Α. και Γ. Φερεντίνος 2002: Η μελέτη της παράκτιας Παλαιογεωγραφίας της νήσου του Δοκού με την εφαρμογή των θαλάσσιων γεωφυσικών μεθόδων, Πανεπιστήμιο Πατρών (18 σελίδες). Μελέτη, υπό δημοσίευση, υποβληθείσα στο Ι.ΕΝ.Α.Ε.

Parker, A.J. 1990: “Classical Antiquity: The Maritime Dimension”, Antiquity Vol. 64, No. 243, 335.

Throckmorton, P. 1977: Diving for Treasure, Thames and Hudson, London, 60-61.

Throckmorton, P. 1987: History from the sea: Shipwrecks and Archaeology, Mitchell Beazley, London,34-36.

Vichos, Y. και G. Papathanassopoulos 1996 : “The excavation of an Early Bronze Age cargo at Dokos: The first two campaign seasons (1989-1990)”, στο H. Tzalas (επιμ. έκδ.), Tropis IV: 4th International Symposium on Ship Construction in Antiquity, Athens, 1991 (Proceeding), Athens, 519-538.

Vichos Y., Tsouchlos N. και G. Papathanassopoulos 1991: “Premiere année de fouille de l’ épave de Docos”, Thalassa: L’ Egée prehistorique et la mer, στο R. Laffineur και L. Basch (επιμ. έκδ.), Actes de la troisième Rencontre égéenne internationale de l’ Université de Liège, Station de recherches sous-marines et océanographiques (StaReSO), Calvi, Corse (23-25 avril 1990), Aegaeum 7, 147-152, Pls. XLI-XLIV.

Υποβρύχια Αναγνωριστική Έρευνα Δοκού 1975

Επιστημονικός διευθυντής: Γ. Παπαθανασόπουλος

Τεχνικός Υπεύθυνος: Ν. Τσούχλος

Τοπογράφοι: Λ. Τσαβλίρης, Β. Βιτάλης

Φωτογράφος: Χ. Σταθόπουλος

Υπεύθυνος Καταδύσεων: Ν. Καρτελιάς

Υποβρύχια Αναγνωριστική Έρευνα Δοκού 1977

Επιστημονικός διευθυντής: Γιώργος Παπαθανασόπουλος

Επιστημονικός Υπεύθυνος Αναγνωριστικής Έρευνας: Χ. Κριτζάς

Τεχνικός Υπεύθυνος: Νίκος Τσούχλος

Μέλη Ερευνητικής Ομάδας: Γ. Μασσέλος, Σ. Ρακόπουλος, Μ. Μοάτσος και Π. Νικολαΐδης

Υποβρύχια Αρχαιολογική Έρευνα Δοκού 1989-1992

Eπιστημονικός διευθυντής: Γιώργος Παπαθανασόπουλος

Eπιστημονικός υποδιευθυντής: Γιάννης Bήχος

Αναπληρώτρια επιστημονική διευθύντρια (1989-1990): Ελπίδα Χατζηδάκη

Tεχνικός διευθυντής: Nίκος Tσούχλος

Υπεύθυνοι αποτύπωσης: Bάσω Kυριακοπούλου, τοπογράφος-μηχανικός, Σταύρος Bοσυνιώτης, μηχανολόγος-μηχανικός και Μαριάννα Τέσκε, αρχιτέκτων-μηχανικός.

Υπεύθυνοι μελέτης κεραμεικού φορτίου: Γιάννος Γ. Λώλος, Γιώργος Παπαθανασόπουλος και Γιάννης Βήχος.

Yπεύθυνος καταδύσεων: Φαίδων Aντωνόπουλος

Αρχαιολόγοι καταδυόμενοι

Xρήστος Aγουρίδης, Θάνος Aρώνης-Webb, Catherine Aubert, Γιώργος Bάλβης, Lucy Blue, Iωάννα Bουρεξάκη, Θεοδώρα Γαρταγάνη, Pίτα Γεωργουλάκη, David Conlin, Kατερίνα Δελούκα, Στέλλα Δεμέστιχα, Iωάννα Eυσταθίου, Georgia Fox, Elisabeth Green, Aλέξης Kουρτέσης, Δημήτρης Kουρκουμέλης, Γιώργος Kουτσουφλάκης, Tόνια Kουτσουράκη, Xαράλαμπος Kριτζάς, Pωξάνη Mαργαρίτη, Μυτιλιναίου Δήμητρα, Xριστίνα Παπαχριστοπούλου, Lilian Ray, Eλίνα Σταματάτου, Charlotta Scheich, και Patricia Sibella.

Αρχιτέκτονες-Μηχανικοί καταδυόμενοι

Γιώργος Bοσυνιώτης, Kομνηνός Διαμαντάρας, Bασίλης Kονιόρδος, Nίκος Λιανός, Γιάννης Mπαλτσαβιάς, Aριστοτέλης Παπαδάκης και Δημήτρης Φαρμακίδης.

Τεχνικοί-Δύτες

Iλεάνα Aντωνοπούλου, Γιώργος Aντωνόπουλος, Γιάννης Γάρρας, Mάρκος Γάρρας, Aλκιβιάδης Δαυΐδ, Xρήστος Δούκας, Bασίλης Έξαρχος, Bασίλης Kαβουλάκος, Γιώργος Kαστέλ, Παναγιώτης Kαρράς, Γιάννης Kαραβάς, Iάσων Λυκουρέζος, Γιώργος Mακρυμίχαλος, Γιώργος Mασσέλος Edward Moore, Kώστας Nιζάμης, Δημήτρης Παπαδάς, Πάνος Πανταζής, Σταύρος Πίττας, Λάμπρος Ποδιώτης, Xρήστος Ποζίδης, Γιάννης Tαβουλάρης, Iωάννα Tζάλα, Nίκος Tζανουδάκης.

Φωτογράφοι

Νίκος Τσούχλος και Kyle Jachney, Nίκος Δανιηλίδης, Kώστας Ξενικάκης, Kώστας Tουτουντζίδης.

Yπεύθυνοι συντονισμού και εφοδιασμού

Eιρήνη Aντωνοπούλου, Αλέκος Zωγράφος, Nίκος Kωνσταντόπουλος, Aχιλλέας Λαγοπάτης.

Συντηρητές Aρχαιοτήτων

Kώστας Bασιλειάδης, Mαργαρίτα Bενάκη, Έλλη Δημουλά, Bούλα Kοιλάκου, Γεωργία Kωνσταντοπούλου, Aνίτα Mωραΐτου, Σπυριδούλα Παπανίκου, Θεοφανώ Σαραμαντή.

Επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό υποστήριξης

Kώστας Kαζαμιάκης (αρχιτέκτων), Γιάννα Γαλάνη-Kαζαμιάκη (αρχαιολόγος), Nίκος Mουντάκης, Mανώλης Mπαντουβάς.

Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών του Πολεμικού Ναυτικού

Γ. Θεοφανίδης, Γιώργος Aποστολάκης, Nικόλαος Γεωργόπουλος, Φάνης Mαντανάς, Στράτος Kουϊμάνης, Nίκος Παπαδάκης, Δημήτρης Bοϊδονικόλας, Nίκος Mηλιάδης, Bασίλης Λύκος, Nίκος Kουφόγιαννης, Γ. Κοτταράς, Σ. Μαρουλάς, Xρήστος Mπίνης, Γιώργος Παρασκευόπουλος, Kομνηνός Tσιόρος, Παναγιώτης Tσάτσος, Σπύρος Kωνσταντινίδης, Kωνσταντίνος Παυλόπουλος, Στάθης Kωνσταντινίδης, Γιάννης Tσαμπάνης.

Εκπρόσωποι της Eφορείας Eναλίων Aρχαιοτήτων

Σταυρούλα Aσημακοπούλου, Bασιλική Λάζαρη, και Eλένη Xαχαμίδου.

Χορηγοί και Υποστηρικτές της Υποβρύχιας Έρευνας Δοκού

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ
ΙΔΡΥΜΑ Ι. Φ. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ (Γιάννης Κωστόπουλος)
Shell Co (Hellas Ltd)
Shell Chemicals (Hellas Ltd)
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΪΑΑ (Ανδρέας Ποταμιάνος)
Costamare Shipping Co (Βασίλης Κωνσταντακόπουλος)
ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Κουτσουράκης – Ελευθεριάδης ΕΠΕ
Γιάννης Λάτσης
AEGEAN DOCUMENTARIES (Νίκος Βεργίτσης-Στράτος Στασινός)
National Geographic Society
NASCO KARAOGLAN HELLAS ΕΠΕ
Κοινοπραξία Υδροπτερύγων (Γεώργιος Λιβανός)
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
Ι. Μπουτάρης & Υιός Α.Ε.
Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου (Γιώργος Δρακόπουλος)
ΠΛΕΙΑΔΕΣ S.A. (Μιχάλης Περατικός)
ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΦΟΠΛΙΣΤΩΝ
Ελληνικό Κέντρο Καταδύσεων (Κωνσταντίνος Νιζάμης)
ASSO DIVERS (Αριστοτέλης Παπαδάκης)
ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ
ΤΡΑΠΕΖΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ
Kodak Neareast Ltd
INTERAMERICAN
Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου
BP Greece
ΔΕΠ Α.Ε.
ΕΛΙΝΟΙΛ Α.Ε.
ΒΗΧΟΣ ΩΡΟΛΟΓΙΑ Α.Ε.
FULGOR MARE
Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Α.Ε.Ε.
ΕΛΛΕΝΙΤ Α.Ε.
Ε. Καστριώτης & Σία Ο.Ε.
Άρης Τερζόπουλος Α.Ε.
Άδωνις Κύρου
Ed Moore
ΕΛΑΙΣ Α.Ε.
Miss Honor Frost
Νικόλαος Ρηγινός

PHOTO GALLERY
Οι χερσαίες εγκαταστάσεις υποστήριξης της ερευνητικής ομάδας του Ι.ΕΝ.Α.Ε. στη νήσο Δοκό (φωτ. Νίκος Τσούχλος)
Οι χερσαίες εγκαταστάσεις υποστήριξης της ερευνητικής ομάδας του Ι.ΕΝ.Α.Ε. στη νήσο Δοκό (φωτ. Νίκος Τσούχλος)
Οι χερσαίες εγκαταστάσεις υποστήριξης της ερευνητικής ομάδας του Ι.ΕΝ.Α.Ε. στη νήσο Δοκό (φωτ. Νίκος Τσούχλος)
Ο όρμος Σκίντος στη νήσο Δοκό, όπου προσορμίστηκαν τα σκάφη υποστήριξης της έρευνας (φωτ. Νίκος Τσούχλος)
Θραύσματα προϊστορικών αγγείων από το φορτίο του Ναυαγίου του Δοκού, συσσωματωμένα στα βράχια του βυθού (φωτ. Kyle Jackney).
Ο διευθυντής της έρευνας του Δοκού, Δρ. Γιώργος Παπαθανασόπουλος και ο τεχνικός διευθυντής της έρευνας Νίκος Τσούχλος.
Ο διευθυντής της έρευνας του Δοκού, Δρ. Γιώργος Παπαθανασόπουλος, με τον επιστημονικό υποδιευθυντή, Δρ. Γιάννη Βήχο και τον τεχνικό διευθυντή, Νίκο Τσούχλο, εξετάζουν έναν Πρωτοελλαδικό αμφορέα, αμέσως μετά την ανέλκυσή του.
Πρωτοελλαδικός αμφορέας από το ναυάγιο του Δοκού, με συσσωμάτωμα στο εσωτερικό του, 2200 π.Χ. (φωτ. Κώστας Ξενικάκης).
Τοπογραφική αποτύπωση της θέσης των ευρημάτων με το σύστημα SΗΑRPS (φωτ. Kyle Jackney).
Τοπογραφική αποτύπωση της θέσης των ευρημάτων με το σύστημα SΗΑRPS (φωτ. Kyle Jackney).
Τοπογραφική αποτύπωση της θέσης των ευρημάτων με το σύστημα SΗΑRPS (φωτ. Kyle Jackney).
Δύτες-μέλη της ερευνητικής ομάδας ενημερώνονται και συζητούν για της συνέχεια των εργασιών. Από την έρευνα του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου στη νήσο Δοκό (φωτ. Νίκος Τσούχλος).
Δύτες αρχαιολόγοι ανασκάπτουν το φορτίο του ναυαγίου του Δοκού με αναρροφητήρα (airlift) (φωτ. Kyle Jackney).
Δύτες αρχαιολόγοι ανασκάπτουν το φορτίο του ναυαγίου του Δοκού με αναρροφητήρα (airlift) (φωτ. Kyle Jackney).
Αρχαιολόγοι κάνουν μια πρώτη καταγραφή των ανελκυσθέντων ευρημάτων από το φορτίο του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου στη νήσο Δοκό.
Ο φωτογραφικός κάναβος και υποβρύχια φωτογράφηση για τη δημιουργία φωτομωσαϊκού και την κατά χώραν αποτύπωση των ευρημάτων (φωτ. Kyle Jackney).
Ο φωτογραφικός κάναβος και υποβρύχια φωτογράφηση για τη δημιουργία φωτομωσαϊκού και την κατά χώραν αποτύπωση των ευρημάτων (φωτ. Kyle Jackney).
Ο φωτογραφικός κάναβος και υποβρύχια φωτογράφηση για τη δημιουργία φωτομωσαϊκού και την κατά χώραν αποτύπωση των ευρημάτων (φωτ. Kyle Jackney).
Η Πρωτοελλαδική φιάλη μετά την ανέλκυση και τον καθαρισμό της στο εργαστήριο συντήρησης (φωτ. Κώστας Ξενικάκης).
Πρωτοελλαδικό πύραυνο από το ναυάγιο του Δοκού, 2200 π.Χ. (φωτ. Κώστας Ξενικάκης).

© I.EN.A.E.
Φωτογραφίες: Kyle Jachney, Νίκος Τσούχλος, Κώστας Ξενικάκης