Phelps, W., Lolos, Y. G. and Y. Vichos (eds) 1999: The Point Iria Wreck: Interconnections in the Mediterranean ca. 1200 BC, Proceedings of the International Conference, Island of Spetses, 19 September 1998, Hellenic Institute of Marine Archaeology, Athens.

Καραγεώργης, Β. Λώλος, Γ., Βήχος, Γ. και Χ. Αγουρίδης 1998: “Από την ενάλια Κύπρο στον μυχό του πολυδίψιου Άργους. Το ναυάγιο του Ακρωτηρίου Ιρίων”. Κατάλογος της Έκθεσης: Το Κυπρο-Μυκηναϊκό φορτίο στο Ακρωτήριο Ιρίων, Αρχαιολογικό Μουσείο Σπετσών, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1998, Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, Αθήνα (μετάφραση στα αγγλικά W. Phelpls).

Στην πρώτη φάση (NAVIS Ι) συμμετείχαν στο πρόγραμμα οι εξής φορείς: Guernsey Museums & Galleries (Channel Islands), Shipwreck Heritage Center (Hastings, Μεγάλη Βρετανία), Nationalmuseets Marinarkaeologiske Forskningcenter (Roskilde, Δανία), Museum für Antike Schiffahrt (Mainz, Γερμανία), Soprintendenza Archaeologica di Ostia (Ιταλία), Nederlands Instituut voor Scheep-en onderwater-Archeologie (Lelystad, Ολλανδία), Museo de Arqueologia Maritima y Centro Nacional de Investigaciones Arqueologicas Submarinas (Cartagena, Ισπανία) και από την Ελλάδα το ΙΕΝΑΕ. Στη συνέχεια συμμετείχαν από την Ιταλία και τα Μουσεία της Aquileia και της Marsala.
Η ηλεκτρονική βάση δεδομένων περιέχει πληροφορίες σχετικές με τους φορείς, οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα, και λεπτομερή κατάλογο καταγραμμένων πλοίων – ναυαγίων. Στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνονται πληροφορίες που αφορούν στην ανακάλυψη και την κατάσταση διατήρησης του πλοίου, τη χρονολόγηση, τον τύπο του σκάφους και τη λειτουργία του, τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, τα στοιχεία συντήρησης των καταλοίπων του, το φορτίο, την απεικόνιση της θέσης εύρεσης στο χάρτη και τρισδιάστατων μοντέλων αναπαράστασης του πλοίου, καθώς και συνδέσεις με διαδικτυακούς τόπους με σχετικές διευθύνσεις. Η παρουσίαση των πληροφοριών μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους ανάλογα με τα κριτήρια αναζήτησης του επισκέπτη και υπάρχει η δυνατότητα ανάγνωσης της βάσης είτε στην αγγλική είτε σε μία από οκτώ επιπλέον γλώσσες, μεταξύ των οποίων και τα ελληνικά. Το ΙΕΝΑΕ συνεισέφερε στη βάση δημοσιευμένο υλικό από τα ναυάγια του Δοκού, των Ιρίων και των Κυθήρων, τα οποία έχει ανασκάψει και δημοσιεύσει.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης φάσης, η δεύτερη φάση του προγράμματος (NAVIS ΙΙ) στην οποία επίσης συμμετείχε το ΙΕΝΑΕ, υποστηρίχτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το συντονισμό είχε, όπως και στην πρώτη φάση, το Museum für Antike Schiffahrt του Mainz.
Στόχοι του ΝAVIS II ήταν κατά πρώτον ο εμπλουτισμός της βάσης με νέο υλικό και η επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού και εισαγωγής των στοιχείων. Δεύτερος στόχος υπήρξε η γεωγραφική διεύρυνση, με τη συνεργασία φορέων από χώρες εκτός Ε.Ε. ή υποψήφιες προς ένταξη, όπως το Ισραήλ (Center for Maritime Studies, Πανεπιστήμιο της Haifa) και η Πολωνία (Ναυτικό Μουσείο του Gdansk). Τρίτος στόχος ήταν η θεματική διεύρυνση του προγράμματος με τη συγκέντρωση και καταγραφή υλικού που αφορά στην εικονογραφία των αρχαίων πλοίων και στα αρχαία λιμάνια. Το ΙΕΝΑΕ ανέλαβε τον εμπλουτισμό της βάσης με υλικό σχετικό με τα αρχαία λιμάνια και την εικονογραφία των πλοίων της Ελλάδας και της Κύπρου.

Πατήστε εδώ

Χατζοπούλου, Κ. (επιμ.) 2001: “Πληροφορική: Η βάση δεδομένων NAVIS στο Διαδίκτυο. Συνέντευξη με τον Χρήστο Αγουρίδη”, Αρχαιολογία, τόμ. 80, 108-110.
Αγουρίδης, Χ. 2002: “Συμμετοχή του Ινστιτούτου στο Πρόγραμμα NAVIS”, Ενάλια VI, 7-8.
Αγουρίδης, Χ. 2003: “Συμμετοχή του Ι.ΕΝ.Α.Ε. στο πρόγραμμα NAVIS II”, Ενάλια VII, 7-8.

Συντονιστής Ι.ΕΝ.Α.Ε.: Χρήστος Αγουρίδης
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Θεοτόκης Θεοδούλου
Επιστημονική Ομάδα Εργασίας: Ξανθή Αργύρη, Φωτεινή Βλαχάκη, Πολυχρόνης Ινιωτάκης, Γιώργος Κουτσουφλάκης, Παρασκευή Μίχα.

• Αποτυπώθηκαν 250 ναυτικά χαράγματα σε 32 μεσαιωνικά μνημεία στον ελλαδικό χώρο και στην Κύπρο.
• Ανάλυση τυπολογικών χαρακτηριστικών των χαραγμάτων πλοίων
• Δημιουργία βάσης δεδομένων
• Δημιουργία νέας μεθοδολογίας αποτύπωσης και καταγραφής εικονογραφικών στοιχείων

Στο νομό Αττικής, από τα 250 ερευνηθέντα μνημεία, εντοπίστηκαν ακιδογραφήματα πλοίων σε 16 από αυτά, από τα οποία τα πιο σημαντικά στην Όμορφη Εκκλησιά στο Γαλάτσι, στο Θησείο, στον Παρθενώνα, στην Καπνικαρέα, στο Δαφνί, στην Παναγιά του Βαραμπά, στον Άγιο Ιωάννη του Καρέα, στον Όσιο Ποτάπιο στο Λουτράκι και στον Άγιο Νικόλαο στη Σαλαμίνα. Αξίζει να σημειωθεί ο εντοπισμός ναυτικών ακιδογραφημάτων σε μεμονωμένο οχυρό, στον Πύργο της Βραυρώνας. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα οχυρωματικά έργα που η Φραγκοκρατία κληροδότησε στα Μεσόγεια και του οποίου η κατασκευή του συνδέεται με τους Βουργούνδιους Ντε Λα Ρος (1204 – 1311). Είναι το πρώτο και μοναδικό, μέχρι στιγμής μνημείο της Αττικής, το οποίο αν και δεν είναι λατρευτικό φέρει πλήθος ακιδογραφημάτων πλοίων στην εσωτερική του τοιχοποΐα. Ο πύργος της Βραυρώνας μαζί με τον κοντινό του πύργο της Λιάδας, πύργοι – βίγλες, φαίνεται ότι αποτελούσαν μέρος ενός γενικότερου δικτύου οχύρωσης της περιοχής.

Δελούκα, Κ. 2004: “Ναυτικά Ακιδογραφήματα σε Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία: ένα έργο σε εξέλιξη”, Ενάλια VIII, 62-64.

Επιστημονική Ομάδα Εργασίας: Κ. Δελούκα, Καθ. Β. Χρηστίδης, Α. Καββαδία, Γ. Βήχος, Χ. Αγουρίδης, Δ. Σωτηράκης, Σ. Δεμέστιχα, Α. Κουτσουράκη, Τ. Μπέλλας, Ν. Τσούχλος.
Ερευνητική Πρόταση: Νο 91 ΕΔ 165
Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Φορείς Εκτέλεσης: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Ι.ΕΝ.Α.Ε.

Το ITACA στόχευσε στη δημιουργία ενός καινοτόμου συστήματος διαχείρισης υποβρυχίων αρχαιολογικών θέσεων σε παράκτιες περιοχές και η εφαρμογή του δοκιμάστηκε σε ενάλιες έρευνες στο πεδίο, οι οποίες διεξήχθησαν με θαλάσσια γεωφυσικά μέσα προηγμένης τεχνολογίας (ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης/side scan sonar, πολυδεσμικό βυθόμετρο/multibeam echosounder), καθώς και με παράλληλες εργασίες τεκμηρίωσης από καταδυόμενους ερευνητές. Για τη δημιουργία ενός συστήματος εντοπισμού, καταγραφής και παρακολούθησης περιοχών αρχαιολογικής σημασίας, χρησιμοποιήθηκαν καινοτόμες τεχνικές δορυφορικής τηλεπισκόπησης, αλγόριθμοι επεξεργασίας εικόνων και το διαδικτυακό Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, Γ.Π.Σ (WebGIS). Το σύστημα συμπεριέλαβε έναν συνδυασμό εφαρμογών, με σκοπό να συμβάλει στους παρακάτω τομείς της ενάλιας έρευνας:
Ανίχνευση και εντοπισμό ναυαγίων.
Τηλεπισκοπική παρακολούθηση καταποντισμένων αρχαιολογικών θέσεων (ναυάγια, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, μεμονωμένα ευρήματα).
Καταγραφή και ενσωμάτωση όλων των δεδομένων (αρχειακού υλικού, αρχαιολογικής και τοπογραφικής τεκμηρίωσης, χαρτογράφησης, δορυφορικής τηλεπισκόπησης, αλγορίθμων ανίχνευσης-αναγνώρισης σχημάτων, συντελεστών επικινδυνότητας φθοράς ή καταστροφής) σε μία ψηφιακή βάση διαχείρισης υποβρυχίων αρχαιολογικών θέσεων, στο Γ.Π.Σ (WebGIS).
Δοκιμή του συστήματος σε επιλεγμένες αρχαιολογικές θέσεις για την αξιολόγηση των εφαρμογών.
Στο πλαίσιο του ITACA, το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών διεκπεραίωσε δύο ερευνητικές περιόδους (2014 και 2015) στις Δυτικές Ακτές του Νοτίου Παγασητικού, στον Κόλπο Νηές. Η εφαρμογή του συστήματος δοκιμάστηκε στα ναυάγια που έχουν εντοπιστεί και ερευνώνται στο Ακρ. Γλάρος και στον καταποντισμένο οικισμό της Μέσης Εποχής του Χαλκού στη θέση Μετόχι. Πραγματοποιήθηκε επίσης γεωφυσική έρευνα, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Θαλάσσια Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας (Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω), του Πανεπιστημίου Πατρών.

Boye Hansen, L. 2018: “Satellite Derived Bathymetry and the Potentials Related to Underwater Cultural Heritage: Examples from the ITACA project”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 120-127.
Fonseca, M. J., Vieira, J., Filippone, R. and A. Di Iorio 2018: “Towards Shape Detection for Underwater Archaeology”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 128-133.

Μιχάλη, Μ. 2018: “Καινοτόμες Τεχνολογίες και Εφαρμογές σε Παράκτιες Αρχαιολογικές Θέσεις-ITACA”, Ενάλια ΧΙΙΙ, 72-78.
Guzinski, R., Spondylis, E., Michalis, M., Tusa, S., Brancato G., Minno, L. and L. Boye Hansen 2016: “Exploring the Utility of Bathymetry Maps Derived with Multispectral Satellite Observations in the Field of Underwater Archaeology”, Open Archaeology 2016:2, 243-263.

Salvati, A. and C. Aragno 2018: “SAR Bathymetry in the Mediterranean Sea by COSMO-SkyMed Data. Feasibility study in the context of ITACA project, Ενάλια ΧΙΙΙ, 110-119.
Spondylis, E. and M. Michalis 2018: “ITACA’s Test Case Greece: The Pagasetikos Underwater Archaeological Research at Metohi and Glaros”, Ενάλια XIII, 78-109.
Tusa, S., Agneto, F., Brancato, G., Emma, S. and P. Selvaggio 2018: “Exploring Aegadian cultural underwater sites with 3D reconstruction”, Ενάλια XIII, 134-143.

Νόμιμος Εκπρόσωπος ΙΕΝΑΕ (Legal Representative): Γιάννος Γ. Λώλος
Μέλος Διευθύνουσας Επιτροπής του Έργου (Steering Committee Member): Χρήστος Αγουρίδης
Επιστημονική Υπεύθυνη: Μυρτώ Μιχάλη
Διοικητική Μέριμνα: Μυρτώ Μιχάλη, Ειρήνη Διαμαντοπούλου

Νόμιμος Εκπρόσωπος ΙΕΝΑΕ (Legal Representative): Γιάννος Γ. Λώλος
Μέλη της Διευθύνουσας Επιτροπής του Έργου (Steering Committee Members): Χρήστος Αγουρίδης, Μυρτώ Μιχάλη
Επιστημονική Υπεύθυνη: Μυρτώ Μιχάλη
Διοικητική Μέριμνα: Μυρτώ Μιχάλη, Ειρήνη Διαμαντοπούλου